Anh A Thấp vừa hái xuống những trái ổi đầu tiên được trồng trên Rẫy. Mặc cho cái nắng oi ả trong những ngày tháng vừa qua, những quả ổi vẫn rất giòn và ngọt. Đây là những thành quả bước đầu mà anh Thấp và gia đình được hưởng sau khi quyết định chuyển đổi giảm hẳn diện tích Rẫy trồng sắn (hoặc theo tiếng gọi địa phương: mỳ công nghiệp/mỳ lai) sang Rẫy trồng cây ăn quả và rau đa dạng loài năm 2020-2021.

Như nhiều bà con trong thôn, anh A Thấp bắt đầu trồng sắn vào khoảng 6 - 7 năm trước theo chính sách phát triển kinh tế mới. Đây là chủ trương của Xã: thúc đẩy phát triển các cây công nghiệp ngắn ngày để gia tăng thu nhập cho bà con, cải thiện kinh tế và đạt được các tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, quá trình canh tác cây mỳ độc canh trong thời gian qua đã cho thấy đất đai bị xấu đi nhiều, sau chu kỳ sử dụng từ 03-04-05 năm canh tác. Canh tác mỳ vẫn còn sử dụng nhiều loại hoá chất diệt cỏ và phân bón hoá học khiến đất đai bị thoái hoá. Bên cạnh đó, nhiều diện tích rừng sản xuất đã bị chuyển đổi, thay thế bằng cây mỳ độc canh, khiến cho nhiều diện tích đất khó có khả năng hoàn phục 5-7-10 năm nữa. Nguồn nước tự nhiên bị giảm hẳn đi nhiều. Nhiều bà con trong làng đã có ý kiến về hiệu quả kinh tế mang lại từ cây mỳ công nghiệp ngày càng thấp.

Sau khi được tập huấn tại HEPA và tham quan các mô hình nông nghiệp ở nhiều nơi, anh A Thấp trở về làng, nhận diện được nhiều yếu tố bất lợi từ mô hình độc canh cây mỳ công nghiệp; muốn tìm các giống cây khác để phát triển như cây dược liệu, cây ăn quả, các loài cây ngắn ngày... chứ không trồng mỳ lai nữa. Anh thấy trồng mỳ lai vừa hại đất, vừa phải phun xịt (thuốc cỏ) nhiều, mà hiệu quả kinh tế lại không cao.

Anh là người tiên phong trong toàn thôn giảm diện tích mỳ từ 6 ha nay chỉ còn 1 ha của hộ gia đình. Anh chia sẻ thêm: “Tôi muốn trồng trước để bà con xem và noi theo.” Quyết tâm thay đổi của anh A Thấp rõ ràng đã và đang tác động lên nhiều bà con trong thôn. Tính từ khi chuyển đổi, đã có hơn 50 lượt người đến tham quan học hỏi kĩ thuật trồng cây tại Rẫy của anh, trong đó đặc biệt nhất là anh A Pủ - người hàng xóm âm thầm quan sát, học hỏi; sau đó về nhà tự làm, tự chuyển đổi cho rẫy của mình. Cùng với anh A Thấp và A Pủ, hơn 10 thanh niên trong làng Vi Pờ Ê 2, xã Pờ Ê đang cùng nhau chuyển đổi và phát triển các vườn Rẫy cây ăn quả và rau đa dạng loài, để thay thế dần cho cây mỳ công nghiệp.

Câu chuyện của anh A Thấp và lộ trình chuyển đổi không đến trong ngày một ngày hai. Một phần là do nỗ lực tự nhận diện của anh Thấp sau khi được đi tham quan, học tập ở nhiều nơi, chứng kiến nhiều bài học hay cũng như thất bại. Một phần cũng là do sự động viên, giao lưu chia sẻ trao đổi kinh nghiệm của cán bộ công nhân viên Viện CODE-CENDI-SPERI; sự vào cuộc của chính quyền cấp Xã, cấp Huyện. Sẽ còn cần một khoảng thời gian dài nữa để nhìn thấy các tác động khác nhau của chuyển đổi; tuy nhiên, những bước đi nhỏ và thành tựu nhỏ của anh Thấp trên diện tích Rẫy 5 hecta đang thay da đổi thịt hàng ngày và các tác động trực quan, trực tiếp hưởng lợi bởi rất nhiều hộ gia đình xung quanh, khiến cho ta có những tia hy vọng về một lộ trình thay đổi từ nhận thức đến cách làm nhằm xây dựng một môi trường nông thôn xanh, sạch, đẹp và an lành trong những năm tiếp theo.